Hoofdmenu:
SCHAKEN MET PLEZIER
schaken op school
Schaken
Het schaken is een strategisch bordspel voor twee spelers. Het is een strategisch spel omdat de spelers veel speelmogelijkheden hebben en omdat het vaak onmogelijk is de consequentie van elke zet te overzien, waardoor inzicht, ervaring en moed de zetkeuze mede bepalen. Het doel van het spel is het veroveren van de vijandelijke koning.
Legende
Over het schaakbord bestaat een beroemde legende. Naar verluidt vond de wijze Sessa ebn Daher uit India ongeveer 1500 jaar geleden het schaakspel uit. De wijze leerde het spel aan de koning. Deze koning (koning Sheram) was zo enthousiast over het spel dat hij besloot dat het schaakspel als voorbeeld voor het hele volk moest dienen: het schaakspel had hem geleerd dat de boeren (pionnen) en de adel (de stukken) als een eenheid moesten samenwerken.
De koning beloofde de uitvinder van het schaakspel een beloning die hij zelf mocht uitkiezen. Sessa vroeg de koning Dehaene de hand van zijn dochter. De koning smeekte om een andere beloning. Daarop vroeg Sessa 1 rijstkorrel (of graankorrel) op het eerste veld van het schaakveld, 2 korrels op het tweede veld, 4 korrels op het derde, 8 korrels op het vierde enz. Op ieder veld dus steeds het dubbele aantal rijstkorrels van het vorige veld, totdat alle velden gevuld waren.
Aanvankelijk was de koning beledigd over de bescheiden vergoeding die de wijze vroeg, maar dat verdween snel toen de rekenmeesters aan het hof hadden uitgerekend hoeveel rijstkorrels Sessa vroeg: in totaal zouden er meer dan 18 triljoen (264 -
Duizend -
Een triljoen = 1.000.000.000.000.000.000
Oorsprong en geschiedenis
De oervorm van het schaakspel is duizenden jaren oud, waardoor er niet veel bekend is over het ontstaan en de vroegste geschiedenis. Het woord schaak is afkomstig van het Perzische woord shāh, dat koning betekent. Ook het woord mat is Perzisch (maata), dat versteld raken betekent.
De oudste herkenbare versie van schaken stamt waarschijnlijk uit het zesde-
Chaturanga betekent vier kanten. De stukken die gebruikt werden stelden de vaste onderdelen uit het Indiase leger voor: strijdwagens, ruiterij, olifanten en voetsoldaten.
• 1 koning, identiek aan de koning in het westerse schaakspel
• 1 generaal, zeer vaag vergelijkbaar met de dame maar veel zwakker
• 2 olifanten, vaag vergelijkbaar met de loper
• 2 paarden, identiek aan het westerse paard
• 2 torens (of strijdwagens), identiek aan de westerse toren
• 8 pionnen of soldaten, vrijwel identiek aan de westerse pion
De strijdwagen, aangedreven door paarden, waren moeilijk te besturen. Op volle snelheid was het praktisch onmogelijk bochten te maken. In Chaturanga mochten deze stukken dan ook alleen over lijnen en rijen bewegen. De ruiters te paard waren bewapend met korte afstands wapens, zoals zwaarden. De ruiter kon met zijn paard over de vijand heen springen en grote schade aanrichten in zwaar bevolkte verdedingen. De olifanten werden bereden door boogschutters. Hierdoor waren olifanten effectief over lange afstanden. Van achter uit de linies konden ze grote schade toerichten aan de andere kant van het slagveld. De hoofdpersoon in Chaturanga was de Shāh, ofwel de koning. Hij werd bijgestaan door de Vizier, welke als raadgever van de Shāh fungeerde.
De regels van chaturanga zijn net even anders dan de regels van het modern westerse schaken.
Verschillende versies van chaturanga verspreidden zich oostwaarts naar China en Japan en, in de vorm van Shatranj, westwaarts naar de Arabische wereld om via Italië en Spanje uiteindelijk in heel Europa door te dringen. Waarschijnlijk hebben de Vikingen hier een belangrijke rol in gespeeld, aangezien de oudste Europese vondsten van schaakstukken langs de kusten zijn.
De huidige vorm van het schaakspel ontstond aan het eind van de 15e eeuw in Frankrijk, toen de dame met de huidige machtige mogelijkheden haar intrede deed. Daarom wordt schaken ook wel een koninklijk spel genoemd. Tevoren was de dame of koningin een tamelijk beperkt en zwak stuk.
Spanje, dat als eerste Europese land het schaakspel leerde kennen, bleef lange tijd het centrum van het schaken. In de zestiende eeuw neemt Italië langzaam die positie over.
Aan het eind van de achttiende eeuw is Frankrijk het middelpunt van het schaken.
Vanaf de 18e eeuw kwam het schaken ook tot bloei in England en later ook in Duitsland.
Met de Europeanen steekt het over naar Amerika en in Europa worden de Duits sprekende gebieden belangrijk. De eerste officiële wereldkampioenen komen uit dat gebied.
En dan is er Rusland natuurlijk. Aan het eind van de vorige eeuw zien we de eerste sterke Russische schakers opkomen. Later, als Rusland de Sovjet Unie is geworden, wordt het met grote voorsprong de sterkste schaaknatie van de wereld. Het spel wordt door de machthebbers in dat land krachtig ondersteund. Alleen uit de vroegere Sovjet-
tegenwoordig al evenveel grootmeesters als uit de rest van de wereld.
De 1e niet officiële wereldkampioen schaken was Louis de la Bourdonnais, nadat hij in 1834 de Britse schaker Alexander McDonnell in zes matches met totaal 65 partijen verslagen had, was hij de sterkste schaker in die tijd.
In 1851 was in Londen het eerste internationale schaken toernooi. Het toernooi is bedacht en georganiseerd door de Engelse speler Howard Staunton, en was de eerste keer dat de beste schakers in Europa elkaar zouden ontmoeten in een enkele gebeurtenis.
In het London International Chess Tournament van 1883 werd de schaakklok geïntroduceerd.
Daarmee werd voor beide partijen een limiet aan de bedenktijd gesteld. Men gebruikt twee uurwerken: het ene loopt als wit aan zet is, het andere als zwart moet zetten. Wie zijn zet doet, brengt door een druk op een knop z’n eigen uurwerk tot stilstand en het andere in beweging. Wie de maximale bedenktijd overschrijdt, heeft verloren.
Wilhelm Steinitz en Johann Zukertort speelden in 1886 een match om 24 partijen in New York, Saint Louis en New Orleans, die door Steinitz met 12½-
In 1935 nam Aljechin een uitdaging van Max Euwe aan. Na 7 partijen in hun match stond Aljechin 5-
Het is onder andere aan de Nederlandse wereldkampioen Max Euwe te danken, dat de
wereldschaakbond (FIDE) tegenwoordig een van de grootste sportbonden ter wereld is. Toen hij voorzitter van de FIDE was, reisde Euwe de aardbol rond om nieuwe landen aan de
internationale schaakgemeenschap toe te voegen.
Schaken in Nederland
Ook in Nederland is het schaakspel al sinds de Middeleeuwen bekend. Bij opgravingen zijn
oude schaakstukken gevonden en in de literatuur wordt het spel in de dertiende eeuw
genoemd. Het wordt ook op schilderijen afgebeeld.
Vader des Vaderland Willem van Oranje
Willem van Oranje, de 'vader des vaderlands', kon schaken en leerde het ook aan zijn zonen. Vooral Maurits had er grote belangstelling voor. Stadhouder Willem V had zelfs een schaakleraar voor zijn beide zonen in dienst.
In het begin van de vorige eeuw werden er in Nederland veel schaakclubs opgericht; een paar daarvan bestaan nog steeds.
Schaken is heel lang een spel voor een betrekkelijk kleine groep mensen geweest. Dat is in
Nederland pas veranderd nadat Euwe in 1935 wereldkampioen werd. Max Euwe
Een tweede sprongvoorwaarts werd gemaakt in de jaren zeventig. De ontwikkeling van een leerboek voor de jeugd en de legendarische tweekamp tussen de Amerikaan Fischer en de Rus Spassky zorgden ervoor, dat de populariteit van het spel snel toenam.
Bekende schakers
Het schaken heeft veel aansprekende namen die ook bij niet schakers bekend zijn. De populariteit van het schaken heeft met name door de diverse tweestrijden om het wereldkampioenschap veel media aandacht gehad. Bekende schakers als Bobby Fischer, Anatoly Karpov, Garri Kasparov zijn bijna net zo bekend als Mohammed Ali, Jesse Owens en Carl Lewis. Ook Nederland heeft wereldtoppers gehad. Max Euwe en Jan Timman zijn zeker zo bekend als Anton Geesink en Pieter van den Hoogenband.
Dat schaken nog steeds enorm populair is bleek wel bij de afgelopen wk- Between 100 and 200 million tune in daily for TV broadcast of FWCM
Bobby Fischer (Wikipedia)
Robert James (Bobby) Fischer (Chicago, 9 maart 1943 – Reykjavik, 17 januari 2008) was een Amerikaans schaker. Hij wordt door velen beschouwd als de grootste schaker aller tijden. Van 1972 tot 1975 was hij wereldkampioen schaken. Van 1972 tot 1975 was hij wereldkampioen schaken.
Spassky – Fischer 1972
Anatoly Karpov (Wikipedia)
De Sovjet-
Anatoli Jevgenevitsj Karpov (Zlato-
Anatoli Karpov 1976 Promotiematch Karpov-
Garri Kasparov (Wikipedia)
Garri Kimovitsj Kasparov (Bakoe, Azerbeidzjaanse SSR, Sovjet- Garri Kasparov 2013
Kasparov – Karpov 1985
Magnus Carlsen (Wikipedia)
Sven Magnus Øen Carlsen (Tønsberg, 30 november 1990) is een Noorse schaker en is de huidige wereldkampioen. Hij drong reeds op jonge leeftijd door tot de wereldtop en wordt beschouwd als één van de sterkste schakers ooit.
Viswanathan Anand – Magnus Carlsen 2013
Judith Polgar (Wikipedia)
Judit Polgár (Boedapest, 23 juli 1976) is een Hongaars schaakster van Joodse komaf. Zij is veruit de sterkste vrouwelijke schaker ooit, en de enige vrouw die ooit in de top 10 van de FIDE-
On March 1st and 2nd 2012, Judit Polgar, relentless in her efforts to promote the royal game, will be playing in an invitational rapid tournament in Brazil, in Caxias do Sul, alongside Brazilian legend Henrique Mecking, Gilberto Milos, and Uruguayan GM Andres Rodriquez. At this chess festival, she will be launching her latest book "Chess Playground" in Portuguese. Find out how you can join in the fun.
Bekende Nederlandse schakers
Max Euwe (Wikipedia)
Machgielis (Max) Euwe (Amsterdam, 20 mei 1901 – aldaar, 26 november 1981) was een Nederlandse schaker en wiskundeleraar. Hij was wereldkampioen van 1935 tot 1937. Van ongeveer 1920 tot in de jaren vijftig was hij de sterkste Nederlandse schaker.
Max Euwe Max Euwe 1938 Standbeeld Max Euwe
Jan Timman (Wikipedia)
Jan Hendrik Timman (Amsterdam, 14 december 1951) is een Nederlands schaker. Hij behoorde geruime tijd tot de wereldtop en was dicht bij het wereldkampioenschap.
Timman in 1971 (Hoogovens) Promotiematch Karpov-
Hans Böhm (Wikipedia)
Hans Böhm (Rotterdam, 15 januari 1950) is een Nederlands schaker en een expert in eindspelstudies. Böhm werd bekend als schaker, schrijver/journalist en presentator en in al deze disciplines heeft hij zich onderscheiden.
Zie ook zijn biografie op Hans Böhm.com
Hans Böhm, Amsterdam 1975 2013 Hans Böhm lyrisch over schaker Carlsen (NOS commentaar bij WK-
Nederlands kampioenen schaken (Wikipedia)
Bij de heren:
Max Euwe 12x, Jan Timman 9x, Loek van Wely 6x , Jeroen Piket 4x, Hans Ree 4x, Jan Hein Donner 3x, Anish Giri 3x, Genna Sosonko 2x , Paul van der Sterren 2x, John van der Wiel, Ivan Sokolov 2x, Jan Smeets 2x, e.a..
Dimitri Reinderman (Hoorn, 12 augustus 1972) Nederlands kampioen schaken 2013 (bij afwezigheid van Anish Giri) (colum Hans Böhm)
Bij de dames:
Zhaoqin Peng ( 8 mei 1968 ) (Wikipedia) is een Nederlandse schaak grootmeester van Chinese afkomst. Ze is de enige Nederlandse vrouwelijke grootmeester en veelvoudig Nederlands kampioen bij de vrouwen.
Lisa Schut Nederlands kampioen schaken 2013 (colum Hans Böhm)
Anish Giri (Wikipedia)
Anish Koemar Giri (Sint-
Giri staat bekend als een wonderkind. In juli 2011 stond hij 1e op de wereldranglijst voor spelers tot 18 jaar (U-
Anash Giri Wk-
Wereldkampioenen schaken
Van 1948 tot 1998 wist alleen Bobby Fischer tussen 1972 – 1975 de hegemonie van Rusland te doorbreken. Van 2000 -
Anand moest in 2013 zijn titel afstaan aan de superieur schakende Magnus Carlsen. In de wk-
Lijst van wereldkampioenen Bobby Fischer
Garri Kasparov Anatoly Karpov
Viswanthan Anand Magnus Carlsen
Top 100 spelers 2013
De huidige nr.1 van de wereld Magnus Carlsen wordt momenteel gezien als de schaker voor het komende decenium. Met een rating van 2872, de hoogste rating ooit behaald door een schaker, is hij momenteel veruit de beste schaker van het moment.
Nederland heeft momenteel met de zeer jonge Anish Giri een absolute wereldtopper in huis. De jonge Anish Giri is momenteel de wereldkampioen bij de junioren en ontwikkeld zich in snel tempo naar de absolute wereldtop bij de senioren. Naast Anish Giri heeft Nederland zowel bij de senioren als bij de junioren meerdere toppers van wereldnivo.
Doordat Nederland momenteel bij de 10 beste schaaklanden op de wereld behoort (Nederland staat op de 9de plaats op de november lijst van de wereldschaakbond FIDE) heeft Nederland in november 2013 mee mogen doen aan het WK schaken voor teams in Antalya (Turkije). Het is de tweede keer in de geschiedenis dat het Nederlandse mannenteam zich heeft geplaatst voor het Wereld Kampioenschap Schaken voor Landenteams. Met Anash Giri, Loek van Wely, Sergei Tiviakov, Ivan Sokolov en Erwin l'Ami werd het sterkst mogelijke team opgesteld.
Na een moeizame start stond Nederland halverwege zelfs derde! Uiteindelijk konden ze dat niet volhouden, maar hebben ze met de 6e plaats meer dan uitstekend gepresteerd. Ook van dit evenement werd in de media de nodige aandacht besteed en kon men zowel in de krant als op tv dagelijks de prestaties volgen (AD WK schaakteams). Met kopman Anash Giri behoort Nederland momenteel tot de wereldtop.
Eindstand WK-
28-
Giri helpt schaakteam aan eerste zege WK 29-
Schaker Giri geeft opnieuw goede voorbeeld 30-
Giri niet te stoppen op WK schaken
Jonge talenten
Bij de dames: Anne Haast, Lisa schut
Lisa Schut (Veldhoven, 6 juli 1994) is een Nederlandse schaakster. Ze werd in 2013 Nederlands kampioen.
bij de vrouwen (Wikipedia)
Menig man schaakmat: Lisa Schut Nederlands kampioen schaken
Bij de heren:
Anish Giri , Robin van Kampen
Bij de jeugd:
Jorden van Foreest, Lucas van Foreest, Robby Kevlishvili, Nick Maatman, Robin Leconte, Anna-
Jorden van Foreest (Utrecht, 30 april 1999)
Van Foreest begon met spelen rond zijn zesde jaar. Hij wordt door de Schaakbond beschouwd als een schaaktalent. In 2009 won hij het Open Nederlands Jeugdschaak Kampioenschap in de categorie tot en met 10 jaar. Op dertienjarige leeftijd maakte hij zijn debuut in de Meesterklasse, de hoogste klasse voor Nederlandse schaakclubs. In december 2011 en 2012 speelde Van Foreest tijdens het schaakfestival Groningen in tweekampen tegen resp. de voormalige Nederlandse kampioenen schaken Hans Ree en John van der Wiel. In oktober 2013 werd hij in Budva (Montenegro) Europees jeugdkampioen in de categorie tot en met 14 jaar Europees jeugdkampioen 2013 in de categorie tot en met 14 jaar
Robby Kevlishvili (15 april 2001)
Robby Kevlishvili is tijdens de WK Jeugd in Al- Robby Kevlishvili wereldkampioen snelschaken in de categorie Open onder 12 jaar
Anna-
Woman FIDE Master (WFM) op haar 12e jaar
Anna-
Anna-
Anna-
Anna-
Anna-
Anna- Anna-
De jongste talenten op de schaakclub
Veel kinderen weten wel wat schaken is maar kennen de regels niet.
Kinderen gaan naar de sportvereniging om te voetballen, judoën, tennissen o.d. en hebben geen idee dat ze naast de fysieke sport ook kunnen gaan schaken als denksport. De stap naar de schaakvereniging is meestal niet bekend.
Veel kinderen hebben op school leren schaken. Schaken is zeker niet alleen voor de slimme kinderen. Alle kinderen kunnen door schaken hun voordeel hebben bij hun sociale en educatieve ontwikkeling.
Schaken is goed voor de algemene ontwikkeling van het denkvermogen van het kind. Schaken kan op een positieve manier bijdragen, c.q. een ondersteunende leerbijdrage geven, aan een betere leerhouding en sociale gedragswijzen als respect en competitiebesef en de sociale vorming van het kind positief ondersteunen.
Er zijn momenteel meer dan 1400 scholen in Nederland waar op school schaken in het lesprogramma is opgenomen, zowel tijdens de lesuren, de tussenschoolse of naschoolse opvang, als ook lestijden na school.
Meester Jan Sijbesma van (school)schaakvereniging Klim-
Schaakvereniging Klim-
Meester Jan Sijbesma van (school)schaakvereniging Klim-
Schaakvereniging Klim-
Naast de recreatieve spelbeleving, welke de basis is om met plezier een potje te schaken, heeft het schaken ook een educatieve waarde. De educatieve waarde van het schaken kan een meerwaarde zijn voor de leerprestatie verbetering van kinderen bij de reguliere vakken.
Als de kinderen eenmaal in aanraking zijn gekomen met het schaken via school, via opa of de ouders en men vindt het leuk dan is de keuze om beter te leren schaken op een schaakvereniging een logisch vervolg. Op de schaakvereniging kom je met kinderen in aanraking die ook graag schaken en beter willen worden. Vaak heeft de jeugdafdeling of een schoolschaakvereniging een groot aantal leden, die iedere week een keer met plezier bij elkaar komen om beter te leren schaken en een partijtje met elkaar te schaken. Ze spelen onderlinge competities en gaan naar schaakwedstrijden.
Schaakwedstrijd tijdens een schaaktoernooi.
Er zijn weer meerdere bekers gewonnen.
Het schoolschaken als basis voor de opstart om te leren schaken is ideaal voor de kinderen.
Het lesgeven gaat volgens de stappenmethode van de Nederlandse Schaakbond. De stappenmethode is een lesmethode om kinderen te leren schaken. Steeds meer scholen en schaakclubs gebruiken de methode voor hun schaaklessen. De digitale lesstof stap 1 van de stappenmethode wordt hiervoor gebruikt met het beschikbare schaakmateriaal op de school. De lesstof van stap 1 krijgen de kinderen ook samengevat in een uitreksel op papier (of tegenwoordig digitaal in pdf-
Werkboek Stap 1
Het uitgangspunt is het volgen van 16 of 32 lessen (1 blok is 16 lessen), waarmee je de basisbeginselen van het schaken (Stap 1) leert en je voldoende lesstof opdoet om een aardig partijtje te schaken. Vanaf blok 2 wordt er ook gestart met een onderlinge competitie met prijzen en krijg je aan het eind enkele lessen met proefexamens ter voorbereiding op het echte Stap 1 examen. Kinderen die alle lessen volgen en hun werkbladen maken kunnen zelfs hun eerste echte KNSB schaakdiploma Stap 1 halen.
Het schoolschaken is bedoeld om de basisbeginselen tot en met Stap 2 aan te leren. Kinderen die heel erg enthousiast zijn kunnen uiteraard overwegen om ook naar een schaakvereniging in de buurt te gaan.
Met trots worden de behaalde schaakdiploma’s getoond.
Schaken met plezier
Jonge kinderen in de leeftijd van 6 tot 12 jaar kunnen op school kennis maken met de schaaksport. In het onderwijs is dit een zeer herkenbare groep jonge kinderen. Deze kinderen in groep 4 tot en met groep 8 zijn bezig zich individueel te vormen en worden sociaal en educatief voorbereid naar de volgende stap in het onderwijs; de middelbare school. De vaardigheden die jonge kinderen bij het schaken aanleren leveren een positieve bijdragen aan de informatieverwerking bij de reguliere lessen op school. Door te schaken leert het kind zich beter te concentreren, leert logisch na te denken en keuzes te maken en leert met emoties om te gaan. Schaken op school is natuurlijk ook leuk, het is een spel, een spel welk ook nuttig is voor de andere schoolvakken. Door op school, in een vertrouwde omgeving met vrienden en vriendinnen, te leren schaken is de drempel van buiten de deur leren schaken voor deze groep kinderen niet aanwezig. Schaaklessen op school verhogen de leerprestaties. Onderzoeken tonen aan dat kinderen die schaken op school beter scoren bij de Cito eindtoets. Maar bovenal ze moeten het leuk vinden, waardoor ze gemotiveerd blijven om de schaaklessen te volgen en daar hun voordeel voor later mee te doen, dan wel met plezier een potje kunnen schaken.
Heb je zin om te leren schaken!